Những giai thoại cờ vua 1

[chan_ga]

Chuông nguyện hồn ai

Nếu đặt tựa đề tác phẩm kinh điển của Hemingway như một câu hỏi thì khi
đang bàn đến cờ vua, câu trả lời sẽ là: 2 ông tướng Ponomariov và
Short. Dĩ nhiên chỉ theo nghĩa đen thôi: họ đã từng "chết" vì tiếng
chuông điện thoại của chính mình.

Ponomariov là nhà vô địch thế giới của FIDE, người Ukraina. Năm 2003
trong giải vô địch đồng đội châu Âu, trận đấu giữa Ukraina - Thụy Điển,
Ponomariov đã vô ý để chuông ĐTDĐ của mình reo, và bị trọng tài xử
thua. Theo luật đã ban từ lúc đó, kỳ thủ khi thi đấu không được sử dụng
DTDD vì có thể ăn gian. Nhưng có lẽ vì bực bội cay cú nên Ponomariov đã
phản ứng và bỏ về không chịu ký biên bản. Dĩ nhiên kết quả vẫn thua. Éo
le thay tai nạn xui xẻo này lại xảy ra chỉ 1 ngày sau sinh nhật của
Ponomariov!

Từ đó về sau các kỳ thủ cẩn thận hơn với "con dế" của mình và luôn bắt
nó ngủ khi vào bàn đấu. Tuy nhiên việc tưởng chừng dễ này lại hóa ra
khó vì rất nhiều người kể cả danh thủ có nhiều khi lơ đãng quên tắt, đi
cờ đến gần hết trận mới kịp phát hiện thì vội vàng lau mồ hôi trán mà
tắt ngay, thoát được cái chết bất ngờ. Nhưng không phải ai cũng thoát.

Năm 2008 tại giải vô địch cá nhân châu Âu, nạn nhân không ai khác ngoài
Nigel Short, GM người Anh có quá khứ lẫy lừng (từng là nhà thách đấu
tranh vô địch với Kasparov, cũng như Topalov bây giờ). Khi mọi người
đang cắm cúi trên bàn cờ thì nhạc hiệu Nokia vang lên mồn một, và mọi
con mắt đều đổ đồn về Short, chủ nhân xấu số của chiếc phone kia. Short
không nói không rằng ký ngay biên bản nhận thua và đứng dậy về ngay! Về
sau khi hỏi lại thì chính đối thủ của Short cũng nói rõ ràng trước trận
đấu có thấy Short đã tắt phone đi rồi mà không hiểu tại sao nó lại phản
chủ?! Còn Short thì giải thích vì đây là ĐT mới xài lần đầu nên không
quen, có tắt chuông đi nhưng khi pin yếu thì nó lại rung chuông báo,
báo hại khổ chủ phải bỏ một giải đấu béo bở trong oan ức! Rút kinh
nghiệm xương máu từ đó về sau không thấy GM nào dám treo mạng mình dưới
tiếng chuông oan nghiệt nữa.
Turing Test ngược

Ngày xưa nhà toán học Alan Turing có đề ra Turing Test là
một biện pháp kiểm nghiệm trình độ thông minh của trí tuệ nhân tạo.
Nhốt một nhóm người khảo sát vào phòng kín, ở 2 phòng ở xa là một người
và một máy TTNT. Nhóm người khảo sát đưa ra vài câu hỏi để người và máy
cùng trả lời. Sau khi đọc câu trả lời, nếu nhóm người khảo sát không
phân biệt được ai là người, ai là máy, thì xem như cái máy đủ thông
mình để qua được kiểm nghiệm.

Ngày nay có một danh thủ cờ vua bất đắc dĩ phải làm một Turing Test
ngược, có nghĩa là phải phán xét một người có phải là máy, hay chỉ là
người!
Số là năm 2009 Mamedyarov, GM người Ajerbaijan từng lập kỷ lục 2 lần
liền vô địch trẻ thế giới, tham dự giải Aeroflot Open với tư cách hạt
giống số 1. Sau 5 vòng anh vươn lên đồng đầu bảng. Đến ván 6 thì anh bị
một GM Nga thấp hơn mình đến hơn 100 điểm Elo là Kurnosov đè bẹp chỉ
trong 21 nước!

Đây có thể xem là một bất ngờ nho nhỏ chứ không có gì to tát cho đến
khi Mamedyarov về nhà mở software cờ vua Rybka ra thẩm lại thì thấy đáp
án của máy giống đối thủ mình đã đi đến từng nước một! Lập tức anh gửi
thư khiếu nại đến ban tổ chức viện lý do này cùng với việc trong ván đó
Kurnosov liên tục đi ra ngoài sau mỗi nước đi. Dĩ nhiên không có bằng
chứng BTC không thể làm gì được và Mamedyarov đã thẳng thừng bỏ cuộc.

Sau khi sự việc này đưa lên báo chí gây tranh cãi thì Kurnosov có gửi
thư ngỏ đáp trả đại loại rằng Mamedyarov thổi phồng việc anh ra ngoài
sau mỗi nước, nhưng ngay sau đó Mamedyarov lại gửi thư phải hồi, lần
này còn cáo buộc Kurnosov cũng ăn gian ở một số ván đấu trước trong
giải theo như anh đã dày công phân tích. Tuy nhiên vì nguyên đơn đã bỏ
giải nên sự việc sau đó lắng dần rồi "chìm xuồng". Kurnosov nhờ ván đó
vươn lên dẫn đầu nhưng sau đó lại tụt xuống, kết quả chung cuộc hạng 6,
còn vô địch là Etienne Bacrot (chính Bacrot là nạn nhân của Lê Quang
Liêm ở giải này năm sau!)

Sự cố này cùng rất nhiều cáo buộc ăn gian ở các giải lớn nhỏ khác có lẽ
là cảm hứng cho ông bầu Silvio Danailov ở trận tranh vô địch thế giới
Topalov-Kramnik năm 2006 khi ông công khai nghi vấn Kramnik ăn gian,
viện dẫn số liệu 87% nước đi của anh trùng với đáp án của Fritz 7! Với
sự phát triển vượt bậc của phần mềm và công nghệ chơi cờ, ngày càng
mạnh và nhỏ hơn (một phiên bản chỉ chạy trên mobile phone bây giờ có
thể thắng một giải toàn GM >2500) việc phòng chống gian lận trong
thi đấu hẳn sẽ là thách thức ngày càng lớn đối với những nhà tổ chức!